فراداده، پاسخ نظام های سازماندهی دانش به رسانه ها و محیط اطلاعاتی جدید

تحولات و پیشرفت های حوزه فناوری های اطلاعاتی موجب پیدایش محیط و رسانه های جدیدی با قابلیت های متفاوت با محیط و رسانه های سنتی گردیده است. این قابلیت ها اشتیاق بسیاری از افراد حقیقی و حقوقی را برای انتشار اطلاعات خود بر روی محیط جدید بر انگیخته است. از این رو، حجم گسترده ای از اطلاعات با رشدی تصاعدی بر روی محیط جدید دسترس پذیر شده اند. همانند محیط سنتی، دسترسی بهینه به اطلاعات محیط جدید نیز نیازمند سازماندهی است. از سوی دیگر، نظام های سازماندهی اطلاعات و دانش همواره برای پاسخگویی به تحولات رسانه ها و محیط های اطلاعاتی، راهکاری را متناسب با آن طرح ریزی نموده¬اند. در مواجهه با محیط اطلاعاتی کنونی که ماهیتا محیطی الکترونیکی محسوب می شود، دو رویکرد از سوی نظام¬های سازماندهی دانش مد نظر قرار گرفته است. نخست، سازگار نمودن نظام های پیشین با ویژگی های رسانه ها و محیط جدید؛ و دیگر، گسترش ابزارها و استانداردهایی نوین برای حداکثر بهره وری از قابلیت ها و امکانات محیط و رسانه¬های جدید. کوشش های صورت گرفته در راستای رویکرد دوم، مبتنی بر این تفکر است که قابلیت¬های رسانه¬ها و محیط جدید –بویژه محیط شبکه ای- به نحوی است که نظام های پیشین فاقد توانایی لازم برای سازماندهی اشیای محتوایی منتشر شده بر روی آنها هستند. این مسئله لزوم طراحی نظام ها و ابزارهای جدید را نشان می دهد. پیدایش بیشتر طرح های فراداده ای مختلف با هدف توصیف، شناسایی، کشف، و استفاده موثر از منابع دانش دسترس پذیر در جدید ترین محیط اطلاعاتی، یعنی شبکه جهانی وب در اواسط دهه 1990، بر مبنای رویکرد دوم بوده است (طاهری، 1387ب). طرح های فراداده ای نیز همانند نظام های پیشین، تسهیل و تسریع دسترسی به اطلاعات (اشیای محتوایی) را اساس توسعه خود قرار دادند، و به منظور تامین نیاز بافت¬های اطلاعاتی گوناگون گسترش یافتند. این طرح¬ها در سطح بین¬المللی با سطوح مختلفی از استقبال و پذیرش روبرو گردیدند. برخی از آنها به عنوان استانداردی بین¬المللی از سوی سازمان جهانی استانداردسازی (ISO) پذیرفته شدند، و برخی دیگر در همان اوایل پیدایش منسوخ و یا محدود شدند (فتاحی و طاهری، 1388). مقاله حاضر به صورت کوتاه به تبیین مفاهیم اساسی فراداده و مباحث مرتبط با آن با رویکردی توصیفی-تحلیلی می پردازد. نخست، مفهوم فراداده از دیدگاه علم اطلاعات و علم رایانه مورد بررسی قرار می گیرد. در ادامه، به تاریخچه مختصر فراداده، ضرورت استفاده از فراداده، شیوه های پیوند آن با اشیای محتوایی، کارکردهای فراداده از دیدگاه مدیریت اطلاعات، و مواردی دیگر پرداخته می شود

فراداده - نظام سازماندهی دانش - محیط اطلاعاتی - رسانه ها