تحلیل وضعیت پیشینه‌های کتابشناختی فارسی موجود در کتابشناسی ملی ایران به‌منظور بررسی به کارگیری قواعد توصیف و دسترسی به منبع(آردی‌اِی)

چکیده هدف: به کارگیری آر.دی.ای. با توجه به محیط و منابع اطلاعاتی جدید ضرورتی انکارناپذیر است. این امر در صورتی به درستی محقق خواهد شد که پیشینه های کتابشناختی کم اشکال و بستر مناسبی از نظر فنی فراهم باشد. پیشینه های کتابشناختی فارسی که سالها با استفاده از قواعد انگلوامریکن فهرستنویسی شده اند اکنون برای رویارویی با آر.دی.ای. نیازمند بررسی هستد تا با استفاده از این شناخت برنامه ریزی هدفمند و کارآمند صورت پذیرد. از این رو هدف این پژوهش شناسایی وضعیت پیشینه‌های کتابشناختی موجود در کتابشناسی ملی ایران، به‌منظور بررسی به‌کارگیری قواعد توصیف و دسترسی (آر.دی.ای.) است. روش: روش پژوهش از نوع پیمایشی توصیفی است که به‌صورت تطبیقی انجام شده است. به‌منظور ارزیابی وضعیت کنونی پیشینه‌های کتابشناختی موجود در کتابشناسی ملی ایران در قالب نرم‌افزار رسا و سنجش میزان تطبیق آن‌ها با آر.دی.ای، از سیاهه¬وارسی استفاده شده است. به‌این منظور در این پژوهش 1794 فیلد در قالب 111 پیشینه کتابشناختی فارسی در موضوع تاریخ ایران که در دو سال 1386 و 1390 فهرستنویسی شده‌اند مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج این پژوهش، انطباق بیش از 88 درصد از داده‌های مندرج در فیلدهای پیشینه‌های کتابشناختی مورد بررسی با آر.دی.ای. را نشان داد. هم‌چنین بیش‌ترین اِشکال‌های شناسایی شده برای این پیشینه‌ها به اِشکال عدم انطباق با آر.دی.ای. با 07/47 درصد در پیشینه‌ها و 20/11 درصد از فیلدها و پس از آن به ترتیب اِشکال عدم ورود اطلاعات با 38/31 درصد در پیشینه‌ها و 46/7 درصد از فیلدها، عدم درج اطلاعات در فیلدهای درست با 41/12 درصد در پیشینه‌ها و 95/2 درصد از فیلدها، اِشکال فهرستنویسی با 15/5 درصد در پیشینه‌ها و 22/1 درصد از فیلدها و اِشکال تایپی و املایی با 98/3 درصد در پیشینه‌ها و 94/0 درصد از فیلدها مربوط می‌‌شود. مقایسه میان اِشکال‌های شناسایی شده نشان داد که فراوانی کلیه اِشکال‌ها به‌جز تفاوت با آر.دی.ای. در سال 1386 بیش‌تر از سال 1390 است. از دستاوردهای این پژوهش، جدول تطبیقی مارک ایران- آر.دی.ای. است که برای کنترل پیشینه‌های کتابشناختی از آن استفاده شد. با استفاده از نتایج این پژوهش زمینه مناسب برای برنامه ریزی به منظور به کارگیری آر.دی.ای. فراهم می‌شود. انجام چنین پژوهش‌هایی از سوی کمیته راهبردی آر.دی.ای. توصیه شده و نتایج حاصل از آن برای همکاری‌های بین‌المللی در این زمینه سومند خواهد بود.

کلیدواژه‌ها: قواعد توصیف و دسترسی به منبع (آر.دی.ای.)، قواعد فهرستنویسی، کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، مارک ایران، یونی مارک، قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن، پیشینه‌های کتابشناختی