پاسخ لاين‌هاي موتانت برنج به تنش شوری در مرحله گیاهچه‌ای با استفاده از صفات مورفولوژيک و نشانگرهاي ریزماهواره

تنش شوری بعد از خشکی، دومین مشکل عمده و عامل محدود کننده تولید برنج است. به¬منظور بررسی آثار تنش شوری بر برخی از ویژگی¬های مهم مورفولوژيک و فيزيولوژيک برنج، تعداد 41 لاین موتانت نسل F8 حاصل از پرتوتابی اشعه گاما به چهار رقم برنج (دو رقم محلی ایرانی هاشمی و طارم محلی و دو رقم اصلاح¬شده خزر و فجر) به¬همراه ارقام والدینی و دو لاین استاندارد FL478 (متحمل به شوری) و Teqqing (حساس به شوری) تحت سه شرایط شوری (شاهد، 6 و 12 دسی¬زیمنس بر متر) در قالب یک آزمایش فاکتوريل بر مبنای طرح پایه کاملاً تصادفی با شش تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. علاوه بر آن، تنوع بین ژنوتیپ¬ها با استفاده از دوازده نشانگر ریز‌ماهواره مرتبط با QTL بزرگ‌اثر تحمل به شوری (SalTol) بررسی شد. نتایج تجزیه واریانس، وجود تفاوت معنی¬دار بین ژنوتیپ¬ها را برای همه صفات مورد مطالعه نشان داد که بیانگر تنوع ژنتیکی زیاد و قابل¬توجه بین ژنوتیپ¬ها بود. نتایج حاصل از تجزیه خوشه¬ای داده¬های مورفولوژیک، ژنوتیپ¬های مورد مطالعه را به سه گروه تفکیک کرد، به¬طوری¬که لاين‌هاي موتانت M1، M3، M7، M9، M35، M37 و M40 در کنار لاین شاهد متحمل به شوری FL478 در یک گروه قرار گرفتند. در مقابل، رقم¬های فجر و هاشمي و لاين‌هاي M47، M48، M49 و M56 در کنار لاین شاهد حساس به شوری Teqqing گروه¬بندی شدند. تجزیه خوشه¬ای داده¬های مولکولی نیز ژنوتیپ¬ها را در سه گروه اصلی تفکیک کرد که بر این اساس، لاین¬های موتانت M35، M37 و M40 به¬همراه رقم شاهد FL478 به‌عنوان ژنوتیپ¬های متحمل به شوری و لاین¬های موتانت M36، M47، M48، M49، M54 و M56 به¬همراه رقم شاهد Teqing به‌عنوان ژنوتیپ¬های حساس به شوری گروه¬بندی شدند. همان¬طور که ملاحظه می¬شود، هر سه لاین متحمل به شوری شناسایی شده در تجزیه داده¬های مولکولی، در تجزیه خوشه¬ای صفات مورفولوژیک و نیز هر چهار لاین حساس به شوری شناسایی شده در تجزیه صفات مورفولوژیک، در تجزیه خوشه¬ای داده¬های مولکولی نیز شناسایی شدند. بررسی میزان تشابه این دو تجزیه خوشه¬ای با استفاده از آزمون منتل نیز شباهت حدود 65 درصدی آن¬ها را نشان داد که دلیل این مشابهت زیاد، استفاده از نشانگرهای پیوسته با QTL بزرگ¬اثر تحمل به شوری SalTol بود که هر یک از آن¬ها با چند صفت مطالعه شده در این تحقیق نیز پیوسته بودند. ارزیابی نشانگرهای مولکولی بر اساس شاخص¬های تنوع نیز نشان داد که همه نشانگرهای ریزماهواره مورد مطالعه چندشکل بودند که از بین آن¬ها نشانگرهای AP3206، RM5، RM3412 و RM140 دارای بیشترین تعداد آلل¬های مشاهده شده و موثر، تنوع ژنی نئی و میزان اطلاعات چندشکل بودند و به¬عنوان نشانگرهای مطلوب و موثر جهت بررسی تنوع ژنتیکی تحمل به شوری در برنج شناسایی شدند.

تحمل به شوری، حساسیت به شوری، SalTol.