افت منابع آب زیرزمینی و تأثیر آن بر ساختار کالبدی نواحی روستایی مطالعه موردی: سکونتگاه‌های روستایی شهرستان لردگان

نیاز روز‌افزون انسان به‌ آب از یک‌‌سو و کمبود آن از سوی ‌‌دیگر، باعث افزایش بهره‌برداری از این منبع حیاتی شده است. امروزه، با‌توجه بیشتر به منابع آب ‌زیرزمینی و حرکت عمودی این ذخایر به‌سمت لایه‌های عمیق‌تر، مشکلات متعددی حیات سکونتگاه‌های روستایی را تهدید می‌نماید؛ هدف اصلی پژوهش، ریشه‌یابی علل افت منابع آب ‌زیرزمینی و تأثیر آن بر ساختار کالبدی نواحی روستایی می‌باشد. مسئله اساسی این است که به‌دنبال افزایش جمعیت و رشد تقاضا برای رفع نیازهای جوامع روستایی، بهره‌برداری بی‌رویه و فشار بر این ذخایر حیاتی، مضاعف گردید. برای گردآوری اطلاعات تحقیق (که به‌لحاظ هدف، کاربردی است)، از مطالعات اسنادی و میدانی بهره‌گیری شد؛ جامعه آماری پژوهش 89831 نفر از جمعیت ‌روستایی شهرستان لردگان است که 115 نمونه‌‌ آن به‌کمک نرم‌افزار G-Power، هدفمند انتخاب گردید. داده‌های پژوهش با روش‌های توصیفی-تحلیلی و علّی-تطبیقی و نیز به یاری نرم‌افزارهای SPSS و GIS تجزیه ‌و ‌تحلیل شدند. یافته‌ها نشان می‌دهد طی دوره 1340-1395، افزایش شمار بهره‌برداران زراعی، گسترش سطح زیرکشت آبی و حفر چاه‌های عمیق؛ با بهره‌برداری بی‌رویه و افت سطحِ آب زیرزمینی در قلمرو پژوهش، رابطه دارد. نتایج تحقیق گویای این حقیقت است که خُرد‌شدن قطعات زراعی، اعطای مجوز حفر و کف‌شکنی چاه‌ها و رواج محصولات زراعی آبخواه در ‌تعامل با افزایش جمعیت، مهم‌ترین عوامل برداشت مضاعف و افت تراز آب‌های زیرزمینی تا مرز 22- متر در دشت‌ها به‌شمار می‌آید که پیامدهای آن به‌شکل از‌بین‌رفتن تالاب‌ها و مراتع، نشست زمین به‌‌میزان 85 سانتی‌متر، ایجاد شکاف عمیق در مساکن و مزارع، دگرگونی سیمای دشت‌ها و سرانجام ناپایداریِ سکونتگاه‌های روستایی؛ ظاهر شده است.

آب زیرزمینی، ساختار کالبدی، بهره‌برداری، سکونتگاه‌های روستایی، لردگان.