بررسی روند تمرکزگرایی در ایران با تأکید بر شاخص‌های اقتصادی

هدف اصلی این پژوهش بررسی روند تمرکزگرایی شاخص‌های اقتصادی در میان استان‌های ایران و در طی سال‌های 1397 و 1401 می‌باشد. روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی و دارای هدف کاربردی می‌باشد. جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای صورت گرفته است. جامعه‌ی آماری این پژوهش استان‌های 31 گانه کشور ایران می‌باشد. برای شناسایی و گردآوری آمار شاخص‌های اقتصادی از گزارش «جایگاه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استان‌ها» و برای سال‌های 1397 تا 1401 استفاده‌شده است. تجزیه‌وتحلیل داده‌های پژوهش به‌صورت کمی و از طریق نرم‌افزارهای Excel، GIS و SPSS انجام‌شده است؛ به‌طوری‌که برای وزن دهی به شاخص‌ها از مدل OPA، برای رتبه‌بندی استان‌های کشور بر اساس برخورداری از شاخص‌های اقتصادی از مدل تصمیم‌گیری ویکور، برای ارزیابی نابرابری‌ها از مدل CV و در نهایت برای درون‌یابی تمرکزگرایی شاخص‌های اقتصادی از مدل درون‌یابی Kriging استفاده‌شده است. نتایج این پژوهش نشانگر این است که بر اساس مدل ویکور، در طی سال‌های 1397 و 1401 استان تهران با کمترین امتیاز در رتبه اول و سپس در سال 1397 استان کرمان و در سال 1401 استان یزد در رتبه دوم قرارگرفته‌اند. همچنین نتایج ارزیابی ضریب تغییرات نابرابری در سال‌های 1397 و 1401 نشانگر این است که نابرابری منطقه‌ای در این سال‌ها روندی کاهشی داشته است. نتایج مدل درون‌یابی Kriging نشانگر این است که در سال 1397 تمرکز شاخص‌های اقتصادی در تهران باعث ایجاد قطب توسعه‌یافتگی در این استان شده است ولیکن با مرور زمان و انجام اقدامات توسعه‌ای در کشور، تمرکز از استان تهران به سایر استان‌ها نیز رسیده است؛ به‌طوری‌که استان‌های مرکزی نظیر کرمان، یزد و اصفهان و در استان‌های مرزی نظیر خراسان رضوی، هرمزگان، بوشهر، خوزستان و آذربایجان‌شرقی وضعیت بهتری نسبت به سال 1397 داشته‌اند و نشانگر مؤثر بودن اقدامات دولت در راستای کاهش نابرابری منطقه‌ای در کشور بوده است.

تمرکزگرایی، توسعه‌یافتگی، نابرابری منطقه‌ای، ایران