جلوه¬های آیات قرآن در نفثة¬المصدور

هدف از این تحقیق مشخص¬کردن تأثیر آیات قرآنی بر غنای صوری و ساختاریِ نفثۀ¬المصدور شهاب¬الدّین محمّد زیدری نسوی و برجسته¬نمودن ارزش ادبی و بلاغی والای این آیات در ارتقای این متنِ ادبی و تاریخی به یکی از بهترین نمونه¬های نثر کهن مصنوعِ فارسی است. بررسی و تحلیل متن با روش مطالعۀ کتابخانه¬ای و متن¬پژوهی نشان می¬دهد که در نفثۀ¬المصدور جلوه¬های گوناگون هنرنمایی و نکته¬پردازی نویسنده در بهره¬گیری از آیات قرآن، ورای شأن نزول آنها، به اقتضای لفظ و معنی نمودیافته¬است. بیشتر موارد استفاده¬ی او از آیات قرآن به صورتِ استفاده از بخشی از آن¬هاست. زیدری نسوی در کاربرد آیات به مطابقت آنها با نصّ قرآن کریم و یا به استفاده از آیات کامل تعمّد و اصرار ندارد، بلکه بیشتر به استفاده¬ی لفظی و ساختاری از آیات در جهت تتمیم و تکمیل معنی جملات فارسی و نمایاندن قدرت استادی¬اش در نثرنویسی و سخن¬پردازی فارسی تأکید دارد. نویسنده در بعضی موارد از این آیات به زیبایی به منظور طنزپردازی بهره¬برده¬است. از دیدگاه معناشناسی بیشترین موارد استفاده از آیات مربوط به آیات انذار و عذابهای اخروی و عاقبت انسانهای بدکردار است که با توجّه به محتوای کتاب به¬جا و هنرمندانه به کار رفته و بر ارزش و انسجام متن افزوده¬است. نتیجۀ کار نشان¬می¬دهد که به¬کارگیری هنرمندانۀ آیات قرآن عامل مهمّی در ارتقای این متن ادبی به یکی از شاهکارهای مسلّم نثر کهنِ مصنوع فارسی است.

قرآن، بررسی و تحلیل، زیدری نسوی، نثر مصنوع، نفثۀ¬المصدور.