بررسی ساختار معماری و تزیینات آرامگاه شیخ صفی الدّین اردبیلی معروف به گنبد الله الله و آرامگاه شاه اسماعیل اوّل؛ شاهکاری از هنر معماری اسلامی ایران در اردبیل

قدرت و نجابت معماري صفوي بي‌شك به بهترين صورتي در بقعة شيخ صفي‌الدّين اردبيلي تجلّي كرده، كه يكي از بزرگترين مقابر جهان و مجموعه ای از آرامگاه های بزرگان، مشایخ و سلاطین صفوی و فضاهای آیینی و عبادی در دو سبک آذری و اصفهانی است که نخستین بار شاه تهماسب آن ها را به صورت مجموعۀ واحدی در آورد و بعدها شاه عبّاس بناهای مهمّ دیگری به این مجموعه افزود و باعث اصلاحاتی در آن شد. سابقۀ بخش هایی از این بنا به دورۀ خود شیخ صفی الدّین اردبیلی (۶۵۰-۷۳۵)، عارف شهیر ایران و فرزندان وی، شیخ صدرالدّین موسی و سلطان علی معروف به خواجه علی سیاهپوش می رسد. به طور کلّی، اهمیّت این مجموعۀ تاریخی در ارتباطی که با سلسلۀ خاندان سلاطین صفویّه دارد، جلوه گر می شود. اسلاف شاهان صفوی و همچنین شاه اسماعیل اوّل (سر سلسلۀ این خاندان) در این مجموعۀ تاریخی به خاک سپرده شده اند. همچنین این بقعه حاوی ده ‌ها اثر بدیع در مضامین مختلف رشته‌های هنری است که از آن جمله می‌توان به عالی ترین نوع کاشی کاری معرّق و مقرنس، گچ‌ بری کتیبه‌های زیبا و نفیس، خطّ خوش نویسان بزرگ دورۀ صفوی همچون میر عماد، میر قوام الدّین، محمّد اسماعیل و ...، منبّت‌ های ارزنده، نقره کاری، تذهیب و طلاکاری، نقّاشی و تنگ بری و ... اشاره کرد. این اثر از ساختار معماری فخیمی برخوردار است که گرد هم آمدن فضایل هنری نام برده، آن را در بین مجموعه‌های تاریخی ایران شاخص و متمایز نموده ‌است. مراد از اين بررسي جز پيداكردن جاي پايي محكم با تكيه بر مستندات ثابت و قابل كنترل، به منظور شناسايي قيافة جديد معماري اين اثر تاريخي از ديدي عميق‌تر و از زواياي متفاوتي و بر اساس نيازهاي جديد، از پشت پيچيدگي‌هاي نفوذهاي قابل تشخيص و با آگاهي از يافته‌‌ها و پژوهش‌هاي جديد، چيز ديگري نبوده و نيست. گرچه در بارة معماري اين بنا، ما هنوز از مرحلة مطالعات تاريخي و فرضيّات پيشتر نرفته‌‌ايم و با داده‌ها و دانش‌امروزي ما به سختي مي‌توان قضاوتي در خصوص آن نمود و به نتايجي قاطع و نهايي دست يافت.ليكن اكنون موفق به حل بسياري از مسايل اساسي گشته‌ايم و اين امكان به‌دست آمده است كه از پشت پيچيدگي‌هاي نفوذهاي قابل تشخيص شكل حقيقي اين مجموعه را به بهترين وجهي بازسازي كنيم

مقبره- صفوی- شیخ صفی- شاه اسماعیل- گنبد..