تأثیر مذهب تشیّع بر روی مضامین تزیینی در معماری عصر صفوی

در دوان صفوی، مذهب نقش مهمّی در روند مطالعۀ فرهنگ و هنر داشت. هنر نیز از تغییر ایدئولوژی و تحوّلات اجتماعی که در عصر صفوی رخ داده بود، بی بهره نماند و در واقع علاوه بر مردم، هنرمندان ایرانی و شیعه مذهب هم سعی کردند که اندیشه، تفکّر، عناصر شیعی، ارادت به خاندان پیامبر (ص) و ائمّۀ اطهار و مخصوصاً شخص علی بن ابیطالب (ع) و همچنین موضوعات، احادیث و وقایعی همچون حادثۀ کربلا، معراج پیامبر (ص) و ... را، که در حوزۀ تفکّر شیعی بود، در هنر و آثار هنری خود منعکس کنند. کتیبه نگاری و به خصوص خوش نویسی از دوران اوّلیّۀ اسلام در میان مسلمانان رواج داشته است. در دوران صفوی با توجّه به ورود مذهب جدید و برای خودنمایی و نشان دادن این مذهب، از خوش نویسی و کتیبه نگاری بر روی معماری اعم از مذهبی و غیر مذهبی استفاده شده است. در این مقاله سعی شده مضامین و خطوط به کار برده شده در کتیبه های بناها را مورد بررسی قرار داده و معانی و مفاهیم و هدف از کاربرد آن ها را در بنا مورد واکاوی قرار دهیم، و این که مذهب تشیّع در شکل گیری این نوع مضامین چه نقشی داشته است. این مقاله با روش کتابخانه ای گردآوری شده، با رویکرد تحلیلی- توصیفی است.

صفوی، مذهب، تشیّع، کتیبه، معماری صفوی.