تحلیل مقام توبه از منظر ابوالقاسم قشیری و محی الدین ابن عربی

عبدالکریم بن هوازن قشیری465-376ه.ق یکی از بزرگ ترین صوفیان قرن پنجم هجری است که مهم ترین اثر وی کتاب الرساله القشیریه برای راهنمایی مرشدان نوشته شده است. از طرفی محیی‌الدین ابن عربی،)متوفای 686 ق( از صوفیان وعارفان بزرگ اسلامی است که با ظهور وی عرفان اسلامی به تدریج رنگ و بوی تازه ای یافت. در این جستار به مقایسه تحلیلی دیدگاه این دو عارف در خصوص یکی از مباحث مهم در تصوف اسلامی به نام توبه پرداخته شده است. براساس یافته های تحقیق؛ قشیری ، توبه را عزم بر عدم بازگشت به گناه می داند در حالی که ابن عربی این تعریف را جهل و نادانی دانسته و معتقد است که توبه، اعتراف و در خواست می باشد نه عزم بر عدم بازگشت. طبق نظر ابن عربی اگر انسان معصیت نمی کرد، برگزیده نمی شد. توبه خدا مقرون به )علی( و توبه خلق، مقرون به )الی( می باشد.در رساله قشیریه، توبه انسان به سوی خداوند طبق نظر قرآن ) و توبوا الی الله جمیعا( مطرح است. ولی ابن عربی با رد این نظر، بر این باور است، هرکه توبه کرده است توبه نکرده، بلکه خدا توبه کرده است. زیرا اراده ی عبد، نقشی در انجام فعل ندارد و فعل عبد تابع اراده ی حق است

توبه، بازگشت، گناه، قشيري، ابن عربي