اثربخشی جلسات آموزش ذهن آگاهی به مادران دانش آموزان دارای SLD بر تاب آوری مادران و اشتیاق تحصیلی دانش آموزان دارای اختلالات ویژه یادگیری

اختلالات یادگیری با شیوع ۵ تا ١۵ درصد مهم ترین علت عملکرد ضعیف تحصیلی به شمار می رود. براساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، اختلالات یادگیری در طبقۀ اختلال های عصبی‑ تحولی قرار دارد. این اختلال به صورت مشکلات یادگیری و نارسایی در کسب مهارت های تحصیلی متناسب با سن، در سال های اولیه تحصیلی آشکار می گردد. این مشکلات حداقل ۶ ماه دوام یافته و ارتباطی با ناتوانی های ذهنی و اختلال های تحولی یا عصبی حرکتی ندارد. مشکلات شامل اختلال در خواندن و بیان نوشتاری و محاسبات ریاضی است (سیدنوری و همکاران، 1394). با ذکر این مقدمه کوتاه، شایان ذکر است که طيف اختلال هاي يادگيري تأثير شديدي بر زندگي خانوادگي مي گذارد. به همین دلیل، ميانگين اختلالات رواني در مادران داراي فرزندان با نيازهاي خاص بالاتر از مادران كودكان عادي است (مپسی، 2016). در سال هاي اخير، گروهی از پژوهشگران روانشناسی، سلامت رواني را معادل كاركرد مثبت روانشناختي تلقي و به واسطه متغیرهای نوین و مثبت (به جای متغیرهای منفی مانند استرس، اضطراب، خشم و..) مفهوم سازي كرده اند. اين گروه نداشتن بيماري را براي احساس سلامت كافي نمي دانند، بلكه معتقدند كه داشتن احساس رضايت از زندگي، پيشرفت، تعامل كارآمد و مؤثر، پيوند و رابطة مطلوب با جمع و اجتماع از مشخصه هاي فرد سالم است (واينفيلد و همکاران، 2012). در همین زمینه، تاب آوری، در مادران دارای کودک با اختلال یادگیری، متغیری مورد توجه و مهم است؛ تاب آوري روان شناختي توانايي فردي، خانوادگي و اجتماعي براي مقابله با استرس ها و موقعيت هاي سخت زندگي و برگشت به سرزندگي و نشاط است؛ این متغیر، فراتر از جان سالم به در بردن از استرس ها، گرفتاري ها و ناملايمات زندگي است (تاجپور، 1397). چنان چه ذکر گردید، افراد تاب آور، سازگاري فردي زيادي با عوامل استرس زاي محيطي در زندگي شان دارند و از آن جایی که این گونه عوامل در زندگی مادران دارای کودکان با اختلال یادگیری فراوان هستند، بنابراین، تقویت این متغیر در میان این گروه از مادران بتواند تأثیرات مثبتی بر تعاملات والد- فرزندی آن ها بگذارد. متغیر دیگر مورد بررسی در این پژوهش، اشتیاق تحصیلی در دانش آموزان دارای اختلال یادگیری می باشد؛ مشخص گردیده است که یکی از مسائل عمده اي که برخی مدارس با آن روبرو هستند بی علاقگی تحصیلی در مدرسه و نبود انگیزه هاي قوي در بین دانش آموزان براي کار و تلاش علمی جدي است. در واقع یکی از دلایل افت تحصیلی، نداشتن اشتیاق تحصیلی است (سعدی پور، 1396). اشتیاق تحصیلی عبارت از تخصیص زمان، انرژي، جذب و علاقمندشدن به امور تحصیلی است و شامل رفتارهاي تحصیلی و کلاسی مانند نوشتن، انجام تکالیف درسی، مشارکت در تکالیف گروهی، خواندن با صداي بلند، مشارکت در بحث هاي کلاسی، پرسیدن سؤال، پاسخ دادن به سوالات معلم، توجه به مطالب درسی، پایداري و پافشاري در اتمام تکالیف سخت و چالش انگیز، ارزش دهی و معنا دهی به تکالیف درسی و استفاده از راهبردهاي یادگیري عمیق می باشد (گرینوود و همکاران، 2012)؛ اما مطالعات قبلي آشکار کرده اند که دانش آموزان دارای اختلال یادگیری، از اشتیاق تحصیلی کمتری نسبت به دانش آموزان عادی برخوردارند؛ چرا که که کودکان دارای اختلال یادگیری، در مدرسه احساس ضعف بیشتری نسبت به کودکان عادی از خود بروز می دهند که این امر سبب کاهش اشتیاق تحصیلی این گروه از دانش آموزان می گردد (بشرپور، 1392). بنابراین، نیاز است تا تحقیقات شایسته ای در این زمینه صورت پذیرد تا بتوان اشتیاق تحصیلی را در این گروه تقویت نمود. از جمله مداخلاتی كه مي تواند بر تعامل روابط والد فرزندی و همچنین تاب آوری مادران كودكان با نيازهاي خاص از جمله كودكان استثنایی و دارای اختلال یادگیری اثربخش باشد، آموزش ذهن آگاهي است (آقاجانی و همکاران، 1394؛ متین و همکاران، 1397؛ دی بروین و همکاران، 2014؛ لیلی و تانگل، 2015 و کینان-مانت و همکاران، 2016). ذهن آگاهي به عنوان يك احساس بدون قضاوت و متعادل از آگاهي تعريف شده است كه به واضح ديدن و پذيرش هيجانات و پديده هاي فيزيكي، همانطور كه اتفاق مي افتند، كمك مي كند (علیزاده، 1398) و آموزش آن از جمله شیوه های درمانی مبتني بر كاهش استرس و روا ندرماني است كه در آن بازنمايي ذهني اشياي موجود در زندگي كه از كنترل بلافاصلة انسان خارج است، از طريق تنفس عميق و فكر كردن، به افراد آموزش داده مي شود (گاندرسون، 2006). متین و همکاران (1397) گزارش نمودند که آموزش تنظيم هيجان سبب بهبود تعامل مادر با كودك شده است. برنامه ريزي جهت آموزش تنظيم هيجان به مادران داراي كودكان مبتلابه ناتواني يادگيري اهميت ويژه اي دارد؛ همچنین آقاجاني و همکاران (1394) در تحقيق خود با عنوان اثربخشي روش آموزشي كاهش استرس مبتني بر ذهن آگاهي در ارتقاي تعامل مادر-كودك در مادران دانش آموزان كم توان ذهني، بيان داشتند كه آموزش كاهش استرس مبتني بر ذهن آگاهي در ارتقاي تعامل مادر-كودك مؤثر است.

ذهن آگاهي، تاب آوری ، اشتیاق تحصیلی ، اختلالات ویژه یادگیری