رویکردی روش شناختی به الگوها و مطالعات اطلاع یابی: مقایسه وضعیت داخل و خارج از کشور

زمینه و هدف: این مقاله، با محوریت بررسی روش¬شناختی پژوهش¬های صورت¬گرفته در حوزه رفتار اطلاع¬یابی، بنا دارد تا وضعیت فعلی اینگونه پژوهش¬ها در ایران را به لحاظ روش¬شناختی، و با رویکردی انتقادی مورد بررسی قرار دهد. روش: در مطالعه حاضر سعی شده تا به روش اسنادی، و بررسی متونِ نگاشته شده در حوزه¬های مرتبط با هریک از الگوهای اطلاع¬یابی، خاستگاه¬های روش¬شناسانه هر الگو، به صورت جداگانه، مورد تحلیل قرارگیرد. یافته¬ها: پژوهشگران ایرانی، در مطالعات اطلاع¬یابی خویش، از سنّت روش¬شناختی حاکم بر پژوهش¬های تأثیرگذار این حوزه، غافل بوده و رویکردی کلیشه¬ای (و گاه الگوبرداری صِرف از آثار دیگران) را در دستورکار قرارداده¬اند. نکته تناقض¬آمیز قضیه اینجا است که این بی¬اعتنایی، در شرایطی صورت می¬پذیرد که پژوهشگران ایرانی، بارها و بارها در بخش پیشینه مطالعات خود، به پژوهش¬های تأثیرگذار گذشته ارجاع می¬دهند بی¬آنکه اندک نگاهی به روش¬های بکارگرفته از سوی آنها داشته باشند. نتیجه¬گیری: به کمک مطالعه¬ی آثار نگاشته¬شده در زمینه روش و روش¬شناسی¬های پژوهش در امتداد گستره وسیعی از رشته¬های علمی، می¬توان به شیوه¬ی استقرائی، به فهرستی از روش¬های علمی دست¬یافت و آنها را به تناوب، در قالب پژوهش¬های مستقل، به بوته آزمایش نهاد تا میزان توانمندی آنها در مطالعاتی همچون مطالعات کاربران به اثبات برسد. کلید مشکلات موجود، ایجاد تنوع روش شناختی است.

رفتار اطلاع¬یابی، روش¬شناسی پژوهش، مطالعات کاربران، الگوهای اطلاع¬یابی، تنوع روش¬شناختی