شر طبیعی به منزلۀ آزمونی برای سنجش ایمان در ادیان ابراهیمی

بی¬شک مسئله شر یکی از مباحثِ ذهن سوزی است که علیرغم قدمتش هیچگاه گرد کهنگی بر رخساره¬اش ننشسته و در هر زمان و مکانی خاطر انسانها –اعم از عامی یا خاص- را به خود مشغول داشته و آنها را به فکر ارائۀ راه¬حلهایی واداشته و می¬دارد. در فلسفۀ اسلامی تقریبا تمام فیلسوفان این فرهنگ غنی کوشیده¬اند به این مسئله پاسخ گویند. در فلسفه غرب نیز همین منوال برقرار بوده و گروهی به شرور –مسئلۀ منطقی شر و مسئلۀ قرینه¬ای شر- متوسل می¬شوند تا از این رهگذر موضع خداباوری را نقد و تضعیف نمایند و راه الحادبرگزیده¬اند و در دیگر سو اندیشه¬ورانِ خداباور میکوشند با توسل به ترفندهایی خاص –ارائۀ دفاعیه¬ها و دادباوری¬ها- به دشوارۀ شر پاسخ گفته و از موضع خویش دفاع نمایند. در مسئلة منطقي شر ادعا مي¬شود وجود شرور، به لحاظ منطقي با وجود خدا ناسازگار است و در مسئله قرينه¬اي، ادعا مي¬شود كه با فرضِ وجود شرور، خداباوري نمي¬تواند معقول باشد. آخر الامر هر دو موضع، منتج به اين مي¬شود كه خداباوران در اعتقاد به خدايي كه قادر مطلق، عالم مطلق و خير محض است، به لحاظ عقلي موجه نيستند. نوشتار حاضر کوشیده تا از طریق معطوف نمودن توجهات به متون دینی سه دین عمدۀ غربی یعنی یهودیت، مسیحیت و اسلام، گوشه¬ای از جوابیۀ آنها را به خوانندگان معرفی نماید. مولف با توسل به نوع خاصی از نظریۀ عدل الهی که به آن "دادباوری مبتنی بر آزمون" نام نهاده، درصدد است به مسئلۀ شر جواب گوید. جهت ایضاح مطلب تعریف موجزی از دفاعيه و دادباوري، به دست مي¬دهیم. "دفاعیه¬ها" می¬کوشند نشان دهند که براهین ارائه شده از سوی ملحدان مخدوش بوده و از این¬رهگذر دست رد بر سینۀ آنها زده و سخن خود بر کرسی می¬نشانند. يك از بهترین دفاعیه¬ها در زمان معاصر "دفاعیۀ مبتنی بر اختیار" است که گرچه اسّ و اساس آن به نظرات فیلسوفان قدیمی –در فلسفه اسلامی نیز قائلانی به این دیدگاه وجود داشته¬اند- بازمی¬گردد ولی آلوین پلنتینگا آن را بصورتی مدوّن ارائه نمود. "دادباوری¬" (نظریه¬های عدل الهی) می¬کوشند علت تجویز و وجود شرور را توجیه نمایند. جدیدترین دادباوری¬ها نیز خود، مُتخَذ از دادباوریهای طرح شده در گذشته هستند که با تقریرها و رهیافتهایی نوتر ارائه شده¬اند که از آن جمله می¬توان به "دادباوری مبتنی بر خیرهای برتر" که از سوی ریچارد سوئین¬برن ارائه شده و "دفاعیۀ مبتنی بر اختیار" را نیز در کانون آن قرار داده است، اشاره نمود.

شر، خدا، دين، آزمون، ايمان، شر طبيعي