بررسي رفتار انبساطي خاکهاي شاليزاري در مقياس آزمایشگاهي

خشكساليهای متعدد سالهای اخير و نيز اجرا و بهرهبرداری از سدهای متعدد در حوضه آبريز رودخانه سپيدرود كميت و كيفيت آب اين رودخانه را كه منبع اصلي تامين آب استان گيلان ميباشد، به طور محسوسي كاهش داده است. پيشبيني ميشود در سالهای آتي با افزايش فاصله آبياری در هر تناوب، بروز ترك به دليل نوع و محتوای بالای رس خاكهای شاليزاری استان گيلان اجتنابناپذير و هدر رفت آب در خاكهای تركدار يكي از مهمترين مشكلات مطرح باشد. در مطالعه حاضر چگونگي رفتار انبساطي برگشتپذير خاك در مجاورت آبهايي با شوریهای مختلف به منظور شبيهسازی شرايط محتمل در صورت تامين آب مكفي برای آبياری غرقاب شاليزارهای تركدار مورد بررسي قرار گرفت. بدين منظور 45 رينگ از خاك سطحي شاليزاری گلخراب پر و اجازه داده شد تا با تبخير از سطح خاك، رطوبت حجمي خاك به رطوبت معادل شرايط مطلوب رشد، آستانه كاهش عملكرد، 25 و 50 درصد كاهش عملكرد گياه برنج رقم هاشمي برسد. در اين مرحله رينگها در آبهايي با هدايتهای الكتريكي 1 ، 2 ، 3 ، 4 و 5 دسيزيمنس بر متر غوطهور و رفتار انبساطي خاك از طريق اندازهگيری وزن خاك و اندازه جابجايي افقي و عمودی مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد تغيير حجم خاك با انقباض عمودی )نشست( آغاز شده و بروز ترك در رطوبت نزديك به اشباع رخ ميدهد. برخلاف انبساط عمودی كه رفتار خاك در آن بسيار تدريجي و كند است در انبساط افقي شرايط متفاوت بوده و بيشترين انبساط افقي در اولين روز غرقابي اتفاق ميافتد. در صورت وقوع تنش خشكي معادل با 25 درصد كاهش عملكرد برنج رقم هاشمي، با غرقابي مداوم خاك توسط آبهايي با كيفيت تا 1-dSm 2 تركها قابل بسته شدن بوده و تلفات آب كاهش خواهد يافت. واژههای کلیدی: انبساط برگشتپذير، ترك، خشكشدن خاك، شوری

انبساط برگشتپذير، ترك، خشكشدن خاك، شوری