مسجد و عملکردهای آن در گذر زمان بر اساس متون اسلامی

از دیرباز بناهای مذهبی یکی از اساسی ترین عناصر تشکیل دهنده شهرهای اسلامی بودند. بنای مسجد نقش ویژه ای در شکل گیری و توسعه شهرهای اسلامی داشته است. مساله اصلی در این تحقیق، تبیین و تحلیل نقش / نقش های پایگاه مقدس جهان اسلام، «مسجد» می باشد. کارکردهای متفاوتی برای مسجد (مقوله هایی چون نقش های عبادی، تبلیغی، ارتباطاتی، علمی – آموزشی، سیاسی، اتحادسازی و ...) نوشته اند. این مقولات در خدمت یک هدف والای دینی یعنی تعالی اجتماعی است. اما سوالاتی از قبیل اینکه نقش مسجد / مساجد در صدر اسلام چه بوده است؟ و با گذر زمان، در دوران معاصر چه کارکردهایی به آن اضافه شده است؟ با استناد به تجربه تاریخی مسلمانان کارکرد ارتباطی و فرهنگی مساجد در دو قالب کلی «فرهنگ سازی» و «انتقال اطلاعات» تجلی یافته است، چرا که همه ادوار زندگی انسان را – حیات دنیوی و اخروی – در بر می گیرد. با مطالعه احادیث قدسی ائمه معصومین علیه السلام، می توان چنین گفت که مساجد دوران معاصر و آینده نسبت به مساجد قرون اولیه اسلام، رنگ و بوی «مقاصد و اهداف سیاسی، دولتی، دنیوی و تزئینات چشم پسند یا تزئینات غیر توحیدی» به خود خواهد گرفت که درمقاله به آن خواهیم پرداخت.

عملکرد مسجد، فرهنگ سازی، صدر اسلام، دوران معاصر، تزئینات غیر توحیدی.